Houdt een oorlogsdagboek bij!

‘Jugend führt Kriegstagebuch’ kopt het affiche, ‘Jongeren, houdt een oorlogsdagboek bij!’ Een dwingende titel die een beroep doet op het gemeenschapsgevoel. Iedere jongere houdt een oorlogsdagboek bij, jij dus ook! Niemand wil de uitzondering op de regel zijn.  

Deze pagina is afkomstig uit een onderwijstijdschrift, bedoeld voor leerlingen in heel Duitsland. Het bijhouden van een dagboek is niets ongewoons, het is een manier om dagelijkse overdenkingen van je af te schrijven en je hart te luchten. Een dagboek is vooral privé.   

Nationaalsocialistisch Duitsland dacht daar anders over. In lijn met het streven om het privéleven van Duitsers te infiltreren en te controleren, ontstond het concept ‘Kriegstagebuch’, een oorlogsdagboek. Op die manier zou de nieuwe geschiedenis van Duitsland vanuit de inwoners van dat land zelf gedocumenteerd worden. Waar de soldaten aan het front streden, zo streden ook de kinderen voor de idealen van het nationaalsocialisme. Prestaties en bezigheden werden secuur bijhoudend in het dagboek. Het moest het kind een gevoel van status hebben gegeven: ‘Wat jij beleeft mag niet vergeten worden, houdt daarom een oorlogsdagboek bij!’  

De foto’s naast de teksten illustreren de onderwerpen waarover geschreven kon worden. Meisjes van de Bund Deutscher Mädel (BDM) hielpen ouderen en alleenstaanden in het huishouden. In de sneeuw slepen jongens kolen naar mensen die daar te zwak voor waren. De jongens zijn stoer, dapper en krachtig; alles wat je van een toekomstige soldaat zou mogen verwachten. Trots dragen zij hun uniform. Op een andere foto serveert een BDM-meisje een maaltijd aan tafel. In slechts drie foto’s wordt de traditionele rolverdeling tussen jongens en meisjes, tussen man en vrouw, duidelijk.  

Ook andere foto’s bieden een bijzonder inkijkje. Een inkijkje in de belevingswereld van Duitse jongeren die zich moesten voorbereiden op moeilijke situaties. Met gasmakers op werden fysieke oefeningen gedaan, want zo’n masker mocht niet in de weg zitten. Dat blijkt ook uit de foto waarop jongens te zien zijn die met een masker op water pompen.  Op een andere foto schuilt een jongen voor een in scène gezette explosie. Het toont zijn inzicht en inzet, wat militair gezien goede eigenschappen zijn. De reeks sluit af met BDM-meisjes die eerste hulp leren verlenen. Ook hier voert de traditionele rolverdeling de boventoon.  

Dat Kriegstagebücher populair waren blijkt uit de vele verschillende exemplaren in de vitrine.  Kinderen schreven over hun bezigheden, hun emoties, maar uiteraard ook over ontwikkelingen in de oorlog, zowel in voor- als tegenspoed.  De dagboeken laten duidelijk zien dat het nationaalsocialisme ver in de privésfeer was binnengedrongen.