Schoolplaat De heide in mei
DE HEIDE IN MEI
Waar kijken we naar? – De heide in mei vertelt het verhaal van Hein en Mientje, die met moeder op een mooie lentedag de oude dienstmeid Sientje bezoeken. De aanleiding was een brief van die lieve en zorgzame Sientje: zij en haar jongste kindje waren ernstig ziek geweest.
Aanvankelijk oppert moeder bezwaren: de reis met de stroomtram is erg duur. Maar de kinderen trekken haar over de streep: ze betalen de rit uit hun eigen spaarpotjes. Omdat de jonge weduwe Sientje arm is, krijgt ze een mand cadeau, gevuld met rijst, bonen, suiker, koffie, kaas, eieren en een busje poederchocolade: ‘Sientje werd er verlegen mee.’
Wat is de boodschap van dit verhaal?
De Haagse hoofdonderwijzer en reformpedagoog Jan Ligthart wist als geen ander dat het belangrijk is om ‘aan de vraag- en weetlust der kinderen te voldoen, die graag plaatjes kijken en van alles willen weten’. Daarom ontwikkelde hij Het volle leven (1906-1911), een vierdelige methode voor het ‘zaakvakonderwijs’ (wereldoriëntatie), met daarin tal van richtlijnen en ideeën voor schoolwandelingen, het onderhouden van (school)tuintjes en het samenvoegen van verschillende vaardigheden en soorten kennis. En niet te vergeten: mooie schoolplaten met een verhaal.
Ligtharts zaakvakmethode was totaliteitsonderwijs: ‘Het opdoen van ervaringen en belevingen van buitenschoolse zaken (als landschappen, industrie, agrarische activiteiten enzovoort), het analyseren van desbetreffende verschijnselen, het verwerken van opgedaan inzicht in het maken van tekeningen, maquettes, opstellen en dergelijke.’
Via Hein en Mientje, met wie de leerlingen zich konden identificeren, passeerden tal van zaken de revue: reizen met het openbaar vervoer (aardrijkskunde), de flora en fauna van de heide (biologie), maar ook armoede en barmhartigheid.
Het volle leven stierf een stille dood. Te ingewikkeld, aldus de leerkrachten die ermee werkten. De door Cornelis Jetses gemaakte schoolplaten waren succesvoller. Decennialang hingen ze te pronken aan de muur van het klaslokaal.
Het kinderoog wil ook wat.
