4 & 5 mei 2020

Schooljeugd na de hongerwinter van 1944-1945

De foto onder inventarisnummer H050.060 oogt op het eerste gezicht vredig en probleemloos. Drie kinderen uit de eerste klas (tegenwoordig groep 3) poseren lachend bij de klassikale leesplank “aap noot mies”. Deze foto is gemaakt in een Rotterdams klaslokaal, kort na de bevrijding, voorjaar 1945. Dagelijks dronken deze leerlingen een kom melk, gemaakt van melkpoeder die het Amerikaanse Rode Kruis uitdeelde. Achter op de foto noteerde de fotograaf dat Nederlanders tijdens de hongerwinter van 1944-1945 op een dieet van suikerbieten en tulpenbollen leefden. De melk hielp er aan mee de lichamen te herstellen.

Dat de hongerwinter een drama was voor veel kinderen en volwassenen is bekend. De foto’s van sterk vermagerde vrouwen en kinderen op “hongertocht” zijn hier het stille bewijs van (mannen liepen de kans opgepakt te worden en als dwangarbeiders naar Duitsland te worden gestuurd). De cijfers achter dit hongerdrama voor de schooljeugd liegen er niet om.

Amsterdamse schooljongens van 14 jaar wogen voor de hongerwinter gemiddeld 41½ kilo – in het voorjaar van 1945 was dit gewicht gedaald tot 37 kilo. Meisjes van dezelfde leeftijd waren nog meer afgevallen: van 43 ½ naar 36½ kilo. Ook de gemiddelde lengte van het gemiddelde schoolkind was gedaald: voor jongens van 14 jaar van 152 naar 150 centimeter; voor meisjes van dezelfde leeftijd 154 naar 148 centimeter.

Honger, kou, brandstoftekort en gebrek aan warme kleding en goed schoeisel waren desastreus voor het lichamelijk welzijn.

Auteur: Jacques Dane

Bron gepresenteerde cijfers: Herman de Liagre Böhl & Guus Meershoek (1989). “De bevrijding van Amsterdam. Een strijd om macht en moraal”. Zwolle: Waanders, blz. 96.