Aardrijkskundeles
“Zij had niet geweten, wat aardrijkskunde eigenlijk was. Verder dan de stellig verworpen wetenschap dat de aardbol een soort sinaasappel was, ging haar kennis van de wereld […] nog niet. In de derde klas hadden zij een nieuwe meester gekregen en nieuwe vakken. Daardoor had er een grote gekleurde lap aan twee stokken voor de klas gehangen; een kaart noemde de nieuwe meester dat. Een kaart van Nederland.”
In haar roman “Kruis of munt” (1948) beschrijft Jo Boer (1907-1993) hoe een onderwijzer zijn leerlingen bekend maakt met aardrijkskunde. Hij noemt de kaart “een plattegrond”. Vanuit het perspectief van het meisje Jopie lezen we hoe de onderwijzer zijn leerlingen eerst een plattegrond van het klaslokaal laat maken: “Op ieder rechthoekje, dat een bank voorstelde, twee kruisjes: dat waren de kinderen, die er in zaten. Tot de ramen en schoolbord toe kregen een plaats en natuurlijk de lessenaar van de meester. Zo was het. Er was geen vergissing mogelijk.”
De daarop volgende dagen wandelt de onderwijzer met zijn leerlingen door de stad. De wandelingen worden steeds groter. Na elke stadswandeling groeit de plattegrond: bomen worden met een kleurpotloodje groen ingetekend; de school is een rood vierkantje; blauwe huizen, grijze straten: “Het had er prachtig uitgezien. Het deed je even naar adem happen: je had het zelf gewandeld, je had het zelf getekend en dat rode vierkantje daar was de School, daar zat je midden in.”
“Dit is nu geen plattegrond meer,” had de meester gezegd. “Dit is nu een kaart. Een kaart is groter en fijner uitgewerkt dan een plattegrond. Kijk maar.”
Op aanschouwelijke wijze bracht deze onderwijzer zijn leerlingen de eerste beginselen van het schoolvak aardrijkskunde bij. Thuis op zijn bureau stond een kleine “aardglobe” van 90 cent. Gekocht bij leermiddelenuitgeverij J.B. Wolters, bekend van de Bosatlas.
------
Eerder verschenen in het tijdschrift “PiP – Pedagogiek in Praktijk”. Nummer 111, oktober 2019.
Ook zo gefascineerd door kaarten? Kom dan naar onze tentoonstelling 'Stap in de wereld van De Bosatlas'! Nog tot en met 31 oktober te zien in het Nationaal Onderwijsmuseum.
