Hoe spinsters sponnen en wevers weefden
Jacques Dane begeleidde historica Kim Kuijpers tijdens haar bacheloronderzoek (Erasmus Universiteit Rotterdam) naar de weergave van vrouwen in schoolboeken. Het resulteerde in een bachelorscriptie met de fraaie titel 'Hoe spinsters sponnen en wevers weefden'. Hieronder vertelt zij over de aanleiding en opzet van haar onderzoek, onderaan het artikel staat een link naar de volledige scriptie.
"Mijn naam is Kim Kuijpers en voor mijn bachelorscriptie, ter afsluiting van de studie Geschiedeins aan de Erasmus Universiteit, heb ik onderzoek gedaan naar de representatie van vrouwen tijdens de industriële periode in geschiedenisschoolboeken die in de periode van 1980 tot 2000 zijn uitgegeven. In 1990 en 1991 was vrouwengeschiedenis een van de onderwerpen op het Centraal Eindexamen. Vrouwengeschiedenis als examenonderwerp had een dubbele doelstelling; Enerzijds had het als doel om aspecten van vrouwengeschiedenis in bestaande historische thema’s te integreren en anderzijds om een aparte behandeling van onderwerpen uit vrouwengeschiedenis te bewerkstelligen.
Echter, na het bestuderen van zes geschiedenisschoolboeken uit de periode van 1980 tot 1991 en zes boeken uit de periode van 1991 tot 2000, heb ik geconcludeerd dat vooral sprake is van continuïteit wat betreft de weergave van vrouwen in deze geschiedenisboeken. De weergave van vrouwen verschilt sterk per boek en schoolboekenmethode, maar in niet één boek waren vrouwen volledig afwezig in zowel de tekst als op afbeeldingen en vrouwen werden niet structureel op een stereotyperende manier weergegeven. Ik heb voor mijn onderzoek een kwantitatieve methode gebruikt, door bijvoorbeeld te kijken naar hoe vaak vrouwen (en mannen) worden genoemd en voorkomen op afbeeldingen. Daarnaast heb ik een kwalitatieve methode gebruikt, door bijvoorbeeld te kijken naar stereotypering in de tekst en op afbeeldingen.
Het meest interessante aan het doen van schoolboekenonderzoek, vind ik dat continuïteit en/of verandering in schoolboeken, gevonden kunnen worden in de maatschappij. Op een meer indirecte manier representeren (geschiedenis)schoolboeken de maatschappij en het ontdekken van dit verband vind ik zeer interessant. Voor mijn onderzoek kwam ik bijvoorbeeld tot de conclusie dat toen vrouwengeschiedenis in 1974 opkwam als een discipline binnen de geschiedwetenschap, de integratie van vrouwengeschiedenis in het geschiedenisonderwijs in een snel(ler) tempo is verlopen, omdat beoefenaarsters van deze discipline in korte tijd een sterke landelijke infrastructuur hebben opgebouwd. Daarnaast stond emancipatie vanaf de jaren zeventig op de politieke agenda en vrouwengeschiedenis leent zich goed voor het behandelen van aspecten uit de emancipatorische geschiedenis.
Toen ik in januari 2020 een onderwerp moest uitzoeken voor mijn scriptie, viel mijn oog gelijk op ‘history textbook research’. In januari rondde ik namelijk de Educatieve Minor af en daarmee had ik mijn tweedegraads lesbevoegdheid gehaald. Het leek mij interessant en relevant om als toekomstig geschiedenisdocente mijn kennis over geschiedenisschoolboeken te verdiepen. Tijdens het schrijven van mijn scriptie gingen de bibliotheken en archieven dicht vanwege maatregelen rondom het coronavirus. Het was best een uitdaging om de benodigde boeken te kunnen raadplegen. Gelukkig heb ik hierbij veel hulp gekregen van Pieter van Leeuwen van de Historisch Didactische Collectie, mijn scriptiebegeleidster Tina van der Vlies en Jacques Dane van het Nationaal Onderwijsmuseum. Het Nationaal Onderwijsmuseum heeft namelijk een rijke collectie aan schoolboeken welke zeer bruikbaar is voor het doen van schoolboekenonderzoek. Alhoewel ik in eerste instantie contact opnam om boeken uit deze collectie te raadplegen, heeft het contact met Jacques Dane mij veel meer opgeleverd. Jacques Dane was namelijk zeer behulpzaam en heeft veel kennis over schoolboeken(onderzoek). Hij heeft een aantal goede tips gegeven waardoor ik weer nieuwe inzichten kreeg in mijn onderzoek.
Overweeg je om onderzoek te doen naar schoolboeken, raadpleeg dan zeker het Nationaal Onderwijsmuseum!"
Benieuwd naar de volledige scriptie? Hier kunt u 'Hoe spinsters sponnen en wevers weefden' van Kim Kuijpers lezen!
