Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 – 1945

LET OP: deze tentoonstelling is afgelopen.

De tentoonstelling 'Nazipropaganda voor de jeugd, 1933-1945' was van juli 2020 t/m oktober 2021 te zien in het Nationaal Onderwijsmuseum. Dit was de landingspagina van de tentoonstelling.

Over de tentoonstelling

Hakenkruizen in schoolboekjes en op speelgoed. Tekeningen en foto’s van Adolf Hitler in kinder- en jeugdboeken. Een verzamelalbum met sigarettenplaatjes van de nationaalsocialistische partij. Tussen 1933 en 1945 werd de Duitse jeugd op geraffineerde en grondige wijze door het nationaalsocialistisch regime verleid en beïnvloed. In woord en beeld werden jongeren doordrongen van Hitlers idealen van saamhorigheid, vaderlandsliefde en opofferingsgezindheid.

De tentoonstelling ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 – 1945’ in het Onderwijsmuseum vertelt het verhaal van de manipulatie van de Duitse jeugd.

Contrast

In de tentoonstelling stapt u in de belevingswereld van Duitse kinderen in die tijd. U ziet de beeldpropaganda in de omgeving waarin ze toen ook te zien was: thuis, op straat en in de klas. En ontdekt dat het hakenkruis voor kinderen meer was dan een logo op een vlag: het was voor hun het symbool van een welvarende en hoopvolle toekomst na jaren van depressie. Het contrast tussen de ogenschijnlijk onschuldige, soms bijna lieflijke, propagandaplaatjes en de verschrikkelijke gevolgen van het nationaalsocialisme kan bijna niet groter zijn.

75 jaar vrijheid

In 2020 vierde Nederland 75 jaar vrijheid. Wij leven in een vrije, democratische samenleving, maar ook in onze vrije wereld is het belangrijk elke vorm van media kritisch te beoordelen. Met de tentoonstelling ‘Nazipropaganda voor de jeugd, 1933 – 1945’ legt het Nationaal Onderwijsmuseum de mechanismen van manipulatie en beïnvloeding van de jeugd bloot. In het educatieve programma bij de tentoonstelling leggen we parallellen met de actualiteit en ontdekken leerlingen welke waarden ten grondslag liggen aan een vrije, democratische samenleving.  

Unieke samenwerking

Meer dan 300 illustraties, afkomstig uit schoolboeken, prentenboeken, wandkaarten, schoolplaten, dagboeken, sigarettenplaatjes-albums en jeugdliteratuur, vormen de basis voor de tentoonstelling. Aangevuld met tientallen originele foto’s van scholieren en jongeren in jeugdorganisaties. Voor het eerst wordt de unieke collectie van Gerard Groeneveld (auteur van Hitlers jongste hoop) in een museum getoond, gecomplementeerd met collectie van Universität Würzburg, het Nationaal Onderwijsmuseum en andere bruikleengevers.

Deze tentoonstelling werd mede mogelijk gemaakt met financiële steun van Fonds 21, vfonds, VSBfonds en de provincie Zuid-Holland.

Educatief programma 'Beeld en Boodschap'

Bij deze tentoonstelling hoort een educatief programma. Beeld en Boodschap is een workshop voor voornamelijk het voortgezet onderwijs. De workshop sluit aan op de thema’s mediawijsheid en burgerschap. Aansluiting kan gevonden worden bij de vakken Duits, Geschiedenis, Maatschappijleer en Mentoraat. Het programma kan geboekt worden via educatie@onderwijsmuseum.nl. 

Deze tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door:
educatief programma bij de tentoonstelling
Een gezin uit de IJzertijd – heel lang geleden. Alles klopt op deze schoolplaat. Lang, slank, blond haar. Gezonde ogende mensen. Zó hoort het. Een prachtig reclameplaatje! Volgens de nazi’s was dit het ideale gezin uit een ver, glorieus verleden. Gezinnen in nazi-Duitsland moesten zich hieraan spiegelen. Als je er anders uitzag, dan klopte er iets niet. Familie-ideaal of schrikbeeld?
Deze scholiere, Edith Hessels, deed haar best op school. Ze behaalde altijd goede cijfers. Ediths ouders en docenten waren tevreden. Buiten schooltijd was ze leidster van vakantiekampen. Ze leerde jongere meisjes over moederschap, zelfopoffering. En ook dat de nazistaat boven alles ging. Edith lacht op (bijna) elke foto. Maar hoe vrij was ze? Kon ze zelf beslissen wat ze wilde?
Kinderen verzamelen graag. Een gegeven waar de commercie al ruim een eeuw lang gretig op inspeelt. En wat is nu een beter onderwerp voor verzamelplaatjes dan een nieuwe regerende politieke beweging? De vooroorlogse tabaksindustrie in Duitsland had goud in handen. Ouders rookten, kinderen verzamelden. Of werden ze geïndoctrineerd?
In Doornroosje prikt prinses Aurora zich aan een spintol, waardoor iedereen in het kasteel in een diepe, 100-jarige slaap valt. Ze wordt gered door een prins die haar wakker kust. Of toch niet? Waar kijken we naar op deze Duitse schoolplaat uit 1936? Loopt dit sprookje wel goed af?
Vrolijk lachende jongens van een jaar of 10. Buiten in de natuur. Tentjes op de achtergrond. Samen spelend. Wat zie jij? Is deze afbeelding uit een jeugdboekje uit 1934 een vrolijk tafereel of zit er meer achter?